Prekursorka komunikacji bezprzewodowej

Mało kto wie, że to właśnie gwiazda Hollywood stworzyła podstawy działania sieci bezprzewodowych takich jak WiFi, WLAN czy Bluetooth.

Krytycy filmowi i wielbiciele kina znają ją jako aktorkę,skandalistkę, symbol seksu czy ikonę stylu. Występowała obok takich gwiazd filmowych jak Clark Gable, Charls Boyer, Robert Taylor czy James Stuart. Była inspiracją dla królewny śnieżki Disneya oraz postaci komiksowej Catwoman. Była jedną z najpiękniejszych aktorek filmowych, a w latach 30-stych XX-wieku mawiano o niej „najpiękniejsza kobieta Świata”. Publiczność zna ją jako aktorkę, która zachwyciła urodą i skadnalem. O kim mowa?
Hedy Lamarr, a właściwie Hedwig Eva Maria Kiesler, aktorka, przedsiębiorczyni, wynalazczyni, matka i gospodyni domowa.

Okres wiedeński

Hedwig Eva Maria Kiesler przyszła na świat 9 listopada 1914 roku w Wiedniu jako córka zasymilowanych żydów Emila Kieslera, dyrektora banku Creditanstalt oraz Gertrudy Kiesler pianistki koncertowej. Była ich jedynym dzieckiem. Od najmłodszych lat przejawiała zainteresowania sprawdzania działania niektórych urządzeń. W wieku 5 lat podobno rozłożyła na części zegar, aby nauczyć się mechanizmu jego działania. Gdy była nastolatką uwagę Hedwig Kiesler przykuł jednak teatr. To właśnie tam odkrył ją Max Reinhardt i wprowadził do świata teatru i filmu. Sławę przyniosła jej rola w dramacie czeskiego reżysera Gustava Machatiego „Ekstaza” w 1933 roku. Po raz pierwszy na planie filmowym Hedwig Maria Kiesler nie tylko pokazała się w nagich scenach ,ale była także aktorką pierwszego ekranowego orgazmu. Film Machatiego był jak na ówczesne czasy bardzo odważnym i kontrowersyjnym dziełem. Kościół grzmiał, sceny filmowe wycinano przed prelekcją w kinach, a Hitler umieścił film na liście filmów niemoralnych i dostępny był tylko dla wąskiej grupy odbiorców. W Pradze premiera odbyła się w styczniu 1933 roku, w Austrii w lutym 1933 roku a w Niemczech ze względu na zakaz oraz ocenzurowane treści można było obejrzeć film dopiero w 1935 roku tylko w kinie teatrze UFA na Friedrichstrasse i na Kudammie w Berlinie. Otoczka skandalu towarzysząca wokół filmu pozwoliła Hedwig Kiesler w podboju Hollywood.

Po powrocie ze zdjęć filmowych ponownie wróciła na deski teatru i tam właśnie w roli Sisi zobaczył ją austriacki przemysłowiec zbrojeniowy Fitz Mandl. Dla 19-letniej Hedwig otwierały się właśnie salony i dostatnie życie. Zazdrosny przyszły mąż postawił jednak warunki: koniec z karierą aktorką, przejście na katolicyzm oraz usunięcie wszystkich kopii filmu „Ekstaza” z kin. Życie jednak jako „pani dyrektorowa” szybko znudziło się Hedwig Kiesler. Także różnice zdań co to naradzającego się nazizmu w Niemczech i faszyzmu we Włoszech poróżniły małżonków. Mandl był zagorzałym zwolennikiem faszyzmu, co było wyrazem jego poparcia dla tej ideologii, natomiast Kiesler wychowana liberalnie była przeciwniczką wojen i przemocy. Sam Mandl próbował robić interesy z Hitlerem. W roku 1937 po spotkaniu w Wiedniu Hedwig Kiesler z Loisem Burtem Mayerem postanowiła wrócić do zawodu i zakończyć nieszczęśliwe małżeństwo.( Kiesler była sześciokrotnie zamężna w swoim życiu i miała 3 dzieci). Korespondencyjny rozwód wzięła w Paryżu, a następnie udała się do Londynu śladami Mayera. Wykupując bilet na ten sam parowiec do Nowego Yorku co Mayer postanowiła zawalczyć o powrót do show businessu. Skandal z 1993 roku z filmem „Ekstaza” Machatego pomógł jej nie tylko w pozyskaniu nowego kontraktu z studiem MGM(Metro-Goldwyn-Mayer) i gażą 500 dolarów tygodniowo, lecz także otrzymała nowy pseudonim aktorski. Wysiadając w Nowym Yorku z kontraktem w ręku nazywała się odtąd Hedy Lamarr.

Kariera w Hollywood

Po przybyciu do Hollywood kariera Lamarr nabrała tempa, do czasu dopóki studio MGM nie zakontraktowało Ingrid Bergman. W roku 1942 Lamarr wycofała z kariery aktorskiej i zerwała kontrakt z MGM. Będąc już żoną Gene Markeya (1939-1941) uczestniczyła w bogatym życiu hollywoodzkim oraz czasami zajmując się wymyślaniem wynalazków. Na jednym z przyjęć w 1940 roku poznała ekscentrycznego kompozytora „efant terrible” amerykańskiej sceny muzycznej Georga Anthiela. George Anthiel zasłynął ze swojego dzieła „Ballet Mécanique” w Paryżu w 1926 roku, w którym obok perkusji, syren ważną rolę odgrywało 16 zsynchronizowanych mechanicznych pianin razem z filmem, jednak technicznie niemożliwe było to do wykonania.

O połączeniu pasji obojga kursują w obiegu różnorodne historie. Jedna z nich mówi, że w roku 1940 po storpedowaniu przez niemiecki okręt podwodny statku brytyjskiego ewakuującego dzieci oboje postanowili wspomóc armię amerykańską. Inna wskazuje na pacyfistyczne podejście Lamarr oraz utratę ukochanego brata przez Anthiela. Natomiast niemiecki urząd patentowy sugeruje, że właśnie ten problem synchronizacji w muzyce oraz przedyskutowanie tego problemu było podstawą do ich wspólnego wynalazku i jego opatentowanie. Nie ważne, które z tych zdarzeń przyczyniło się do współpracy diwy i kompozytora, jedno jest pewne razem opracowali nowotorski system komunikacji bezprzewodowej. Jedno z pomieszczeń jej domu przy 2727 Benedict Street w Los Angeles przekształciło się w laboratorium. Aktorka i muzyk rozpoczęli pracę nad projektem zdalnie sterowanej broni.

Wynalazek swój zaprezentowali w grudniu 1940 roku na Narodowej Radzie Wynalazców (National Inventors Council). Przewodniczący tej Rady Charles Kettering , dyrektor naukowy General Motors zaproponował obojgu opatentowanie swojego wynalazku. Przy pomocy profesora elektroniki na California Institut of Technology przygotowali papiery do zgłoszenia patentu.

W dniu 10 czerwca 1941 roku diwa i kompozytor zgłosili do urzędu patentowego USA swój wynalazek pod nazwą „Secret Communication System“ zarejestrowanego pod numerem US2292387A w dniu 11 sierpnia 1941 roku. Jak napisali wynalazcy „celem tego wynalazku jest postawienie do dyspozycji takiej metody komunikacji, która jest relatywnie łatwa i niezawodna w zastosowaniu, ale jednocześnie trudna do odkodowania i do wykrycia” – metoda ta dotyczyły bezprzewodowego sterowania torpedami.

Do kariery aktorskiego wróciła po II wojnie światowej i kontynuowała ją do roku 1958 roku.

Od pianina do torpedy

Jak wskazują wynalazcy system sterowania bezprzewodowego polega na ty, że nadajnik znajdujący się na okręcie wysyła niewielką liczbę krótkich sygnałów radiowych do odbiornika na torpedzie, za pomocą których może zmienić kierunek jej kursu. Celem uniemożliwienia jego namierzenia przez nieprzyjaciela każdy z tych sygnałów nadawany jest na innej częstotliwości fal. Kluczową rolą było takie zsynchronizowanie odbiorników i nadajników, aby fale na danej częstotliwości były nadawane i odbierane dokładnie w tym samym momencie.

Wykorzystując system mechanicznego pianina, do użytkowania którego potrzebne były specjalne karty z naznaczonymi taktami Lamarr i Anthiel tak przemyśleli ten system, że w systemie zmiany frekwencji opisali rozwiązanie wysyłający i odbierający sygnał w torpedzie mogą przeskakiwać z jednej częstotliwości na inną, co uniemożliwi przeciwnikowi namierzenia zlokalizowania i unieszkodliwienia torpedy tzw. frenqucy hopping.

Dzisiaj wydaje się to proste, ale w latach 1940-1941 było raczej wymysłem futurystycznym daleko wybiegającym w przyszłość. Ze względu na brak transformatorów służących jako odbiorniki i nadajniki nie było możliwe wprowadzenie tego do obiegu.

Oficjalnie w sierpniu 1941 roku w New York Times pojawiło się ogłoszenie o rejestracji patentu przez „Hedy Kiesler Markley et al.”. Biografka Hedy Lamarr Michaela Lindiger w jej biografii twierdzi, że gdyby nie chęć wykorzystania jej osoby popularnej aktorki do mobilizacji mężczyzn do zgłaszania patentów w okresie wojny, to by urząd patentowy nigdy nie zarejestrował jej wynalazku. A w związku z toczącą się wojną potrzebne były w gospodarce wojennej nowe idee. Czy rzeczywiści tak było czy nie trudno jest to stwierdzić jednoznacznie. Faktem jest, że patent został przyjęty i oficjalnie przekazany do publicznej wiadomości.

Lady Bluetooth

Po patent Kiesler i Anthiela armia amerykańska sięgnęła najpierw w roku 1957, kiedy to firma Sylvania Elektronic System wykorzystała ten rodzaj łączności wraz z transformatorem . Pierwsze próby wypadły pozytywnie, jednak nie zastosowano go do globalnej produkcji.

Następnie amerykańska marynarka wojenna posłużyła się tym rodzajem łączności, jednakże bardziej rozbudowanie ale oparta na systemie Lamarr w roku 1962, kiedy nastąpił kryzys kubański. Łączność oparta na zmiennych częstotliwościach pomiędzy okrętami marynarki wojennej USA sprawdziła się bardzo dobrze uniemożliwiając podsłuchiwanie przez ZSRR. Przez długie lata patent ten był utrzymywany w tajemnicy i chroniony przez amię amerykańską, która wykorzystywała go w tajnych operacjach militarnych.
Dopiero w latach 90-tych XX wieku patent ten został zastosowany w elektronice cywilnej.

Prawa do patentu Kiesler i Anthiela wygasły w roku 1959. Żadne z nich nie otrzymało ani centa za wykorzystanie ich wynalazku. W tym samym roku zmarł także Anthiel na zawał serca.

Dzięki ich wynalazkowi branża telekomunikacyjna została przeniesiona w przyszłość, a oboje Kiesler i Anthiel wraz z ich „Frequency Hopping Spread Spectrum“, (FHSS) przyczynili się do rozwoju takich technologii jak WiFi, WLAN czy Bluetooth. Ich wynalazki były powielane przez takie koncerny jak Microsoft, Seagate, Sony, Philips, AT&T, Ruckus, Cisco i inne, a od 1998 roku ich patent był powielany w ponad 68 przypadkach.

Spóźnione uznanie

Pomimo, że oboje nie zarobili na tym wynalazku ani centa, to jednak przeszli do historii jako wynalazcy. W roku 1997 Hedy Lamarr otrzymała nagrodę Electronic Frontier Foundation Pioneer Award za swoje odkrycie, a w roku 2014 została przyjęta pośmiertnie do grona wybitnych wynalazców prowadzonych przez National Inventors Hall of Fame, muzeum i miejsscej uznania wybitnych wynalazców. Tym samym dołączyła do grona obecnie już ponad 550 wybitnych wynalazców Ameryki.
Hedy Lamarr, a właściwie Hedwig Eva Maria Kiesler zmarła 19 stycznia 2000 roku na Florydzie. Szczątki jej sprowadzono do Wiednia, gdyż jak sama mówiła Wiedeń jest jej ojczyzną i pochowano ją w alei zasłużonych niedaleko mogiły prezydentów.

data publikacji 16.08.2020